De vrees nu besluiten te nemen die misschien wel niet de juiste zijn voerde de boventoon in het wijkgesprek over de warmtetransitie in de Merenwijk. Daarnaast heeft een deel van de bewoners het gevoel dat aansluiting op het warmtenet al bijna in kannen en kruiken is. De gemeente deed haar best om beide aannames te ontzenuwen. Het plan om de Merenwijk in 2035 van het gas af te halen is van tafel. En er blijft hoe dan ook voldoende ruimte voor alternatieven.
Het wijkgesprek in de Merenwijk is onderdeel van een reeks gesprekken die de gemeente organiseert vooruitlopend op de nieuwe beleidsnota over de warmtetransitie. Daarin wordt de richting voor de komende vijf jaar bepaald in het traject richting 2050, als Nederland van het gas af gaat.
In de Merenwijk houdt Duurzaam Energie Merenwijk (DEM) zich al langere tijd bezig met deze warmtetransitie. TegenGas, een andere bewonersgroep, vormt daar een reactie op. Zij vinden dat er door DEM en de gemeente teveel wordt voorgesorteerd op een warmtenet. Beide groepen waren nadrukkelijk uitgenodigd voor het wijkgesprek. Voor Merenwijkers die geen onderdeel zijn van deze twee groepen wil de gemeente later nog een extra gesprek organiseren.
Dat de discussie de gemoederen in de wijk bezighoudt wordt al snel duidelijk tijdens het gesprek. Al tijdens de uitleg van Martijn Spaan en Youri Haasbroek van de gemeente Leiden gaat de ene na de andere vinger omhoog. Spaan en Haasbroek willen echter eerst de uitgangspunten voor de nieuwe nota uiteenzetten.
Belangrijke onderdelen daarin zijn dat er geen jaartal meer op de Merenwijk is geplakt waarin de wijk van het aardgas af gaat. De gemeente vindt het voorbarig om dat in dit stadium te doen. Wel is de opgave in de ene wijk makkelijker dan in de ander. De Merenwijk behoort niet tot de groep wijken waarin de transitie relatief eenvoudig is, onder andere omdat er meerdere alternatieven mogelijk zijn.
Een ander belangrijk onderdeel van de nieuwe nota is dat de gemeente in de toekomst een mix van energiebronnen wil, dus restwarmte, geothermie en lokale bronnen. Restwarmte komt vooralsnog vooral uit het havengebied van Rotterdam, geothermie is te winnen in de bollenstreek en thermische energie kan gewonnen worden uit het oppervlaktewater van ’t Joppe of de Zijl en de rioolwaterzuivering.
Voorop staat ook dat de alternatieven voor het aardgas haalbaar en betaalbaar moeten zijn. En dat deze energiebronnen via een open regionaal warmtesysteem worden verspreid. Haasbroek vergelijkt dat met het huidige systeem waarin op het bestaande gasnet meerdere aanbieders zijn. Zo wil de gemeente dat in de toekomst ook, maar dan met aanbieders van restwarmte, geothermie en andere duurzame bronnen.
Voor de Merenwijk is aansluiting op de warmtering een haalbare en betaalbare optie, blijkt uit onderzoek van de gemeente. Daarnaast is thermische energie uit het oppervlaktewater een mogelijkheid voor de wijk. Dit laatste vergt wel goed geïsoleerde woningen omdat dit geen hoge-temperatuur energienet wordt. Datzelfde gaat op voor individuele oplossingen. Collectieve oplossingen genieten daarom de voorkeur vanuit technisch en financieel oogpunt. Voor die collectieve oplossing is wel een breed draagvlak in de wijk nodig, bepleit Haasbroek.
Aansluiting op het warmtenet stuit bij een deel van de aanwezigen op weerstand. Onder meer omdat het verwarmd wordt met restwarmte uit vervuilende industrieën. “Dan kun je net zo goed op aardgas blijven stoken”, vindt een bewoner. Ook wordt gevreesd dat de industrie op die manier teveel macht krijgt en de druk op een duurzamer bedrijfsvoering verdwijnt. Spaan tekent daarbij aan dat er keuze blijft. “Het is de bedoeling van de gemeente dat u kunt blijven kiezen uit energieleveranciers die verschillende energiebronnen aanbieden. Zo kan er geen verplichte afname ontstaan.”
Een ander struikelpunt van bewoners is dat de gemeente waterstofgas niet als mogelijke energiedrager noemt. Spaan antwoordt dat de gemeente haar beleid baseert op bewezen technologieën en dat waterstof voorlopig niet in grote hoeveelheden voorradig is, zeker groene niet. Dat beetje waterstofgas waar Leiden mogelijk over kan beschikken reserveert ze voor stadsdelen die niet op de warmtering zijn aan te sluiten. Daar is een bewoonster het duidelijk niet mee eens. “Wij Merenwijkers hebben daar net zoveel recht op”, vindt ze.
De bewoonster staat niet alleen in haar waterstofgaswens. Meerdere aanwezigen zien in waterstofgas een goed alternatief en vinden dat de gemeente een pas op de plaats moet maken en moet wachten op deze ontwikkeling. Anderen vinden wachten weer geen goed plan. “Als ik was blijven wachten op betere techniek had ik nog steeds enkel glas en geen zonnepanelen. Ik heb kinderen die zich zorgen maken over hun toekomst en ben dolblij dat ik ooit gekozen heb voor HR++ glas en zonnepanelen. Ook al is er nu nog beter glas en nog betere zonnepanelen.” Wijkambassadeur Ckees van Oijen raadt aan nieuwe technologieën pas als optie in de planvorming mee te nemen als de goede werkzaamheid ervan in de praktijk is getest en bewezen.
Weer een andere bewoners plaats vraagtekens bij de insteek van een deel van de aanwezigen. “Waarom zo’n negatieve benadering? Mijn belang is heel simpel. Als de gemeente met een goed alternatief voor gas komt ga ik er in mee. Als de gemeente met een slecht verhaal komt doe ik dat niet. Mij is net verzekerd dat ik het ook zelf mag regelen. Dat vind ik een belangrijke voorwaarde.”
Het wijkgesprek in de Merenwijk leverde - snel geteld - meer dan 200 vragen en op- en aanmerkingen op. De gemeente gaat op alle vragen een terugkoppeling geven, verzekerde gesprekleider Ansar Ahmadali. De uitkomst van de wijkgesprekken worden ook meegenomen in de besluitvorming over de nieuwe nota, legt hij uit.
Half oktober hoopt de gemeente deze nieuwe nota af te hebben. Als burgemeester en wethouders daar positief over besluiten ligt de nota zes weken ter inzage. Inwoners en andere betrokkenen kunnen gedurende die zes weken hun zienswijze indienen. Daarna buigt de gemeenteraad zich over de nota, de ingediende bezwaren en de uitkomst van de wijkgesprekken.
Daarmee is er geen einde aan dit traject gekomen. Ansar: “We staan pas aan het begin van de warmtetransitie. Het is een langdurig proces en we willen dit soort gesprekken regelmatig gaan voeren met de wijk.”
Het wijkgesprek blijkt, zo concluderen deelnemers na afloop, een mooi startpunt om ook komende jaren blijvend met elkaar in gesprek te gaan. Want dit proces loopt nog wel even door en is uitermate complex. En dan is het goed om steeds van elkaar te weten wie waar mee bezig is.
“TegenGas is voor verduurzaming van de samenleving. Maar wij vinden het raar dat de politiek bepaald had dat de Merenwijk in 2035 van het gas af moet zijn. De besluitvorming hierover is niet transparant. Zo’n veelomvattend en belangrijk besluit hoor je op een andere manier aan te pakken. Dat dat niet is gebeurd wekt argwaan.
Er wordt voor de Merenwijk te veel voorgesorteerd op het warmtenet. Daardoor worden andere mogelijkheden niet meer serieus overwogen. Dat willen wij keren. Het is opmerkelijk dat het warmtenet zo doordendert want het is inefficiënt en niet CO2-vriendelijk: het komt voort uit zeer vervuilende industrie.
Ons leidingnet is een hoop waard. Er moet serieus onderzocht worden of dat niet ingezet kan worden voor waterstof. Dan zet je zon- en windenergie in om waterstof te maken en is het probleem met overcapaciteit ook opgelost. Tot die tijd zit in het beter isoleren van huizen de grootste winst. Want minder verbruik is altijd winst.”
“Wat Duurzame Energie Merenwijk betreft verwarmen we onze huizen straks met veel verschillende, duurzame bronnen, zoveel mogelijk lokaal. Er is nog veel onduidelijk, dus we pleiten ervoor om snel te starten met kleinschalige, flexibele proefprojecten. Dan kun je makkelijk aanpassingen doen als je tegen problemen oploopt, en snel opschalen als het goed werkt.
Voor de warmtetransitie moeten we alle zeilen bijzetten, dus restwarmte uit Rotterdam kan – onder voorwaarden – ook een (deel)optie zijn. Een van die voorwaarden is dat je straks als bewoner zelf iets te zeggen houdt over de manier waarop je je huis (betaalbaar!) verwarmt.
Met een warmtenet zit je vast aan één leverancier, waar je niet weg kunt als je ontevreden bent over de kosten of de service. In Denemarken huren bewonerscollectieven zelf een bedrijf in om alles te regelen en houden zelf de volledige zeggenschap.
Vind je het allemaal maar ingewikkeld? Start met kleine aanpassingen in je huis, DEM heeft daar heel veel adviezen voor. Iederéén kan energie besparen en er toch warm bij zitten.”
Dit digitale magazine is ontwikkeld in opdracht van de gemeente Leiden. Het bevat verslagen van de wijkgesprekken ter voorbereiding op de Transitievisie Warmte. Deze verslagen zijn samengesteld door een mediateam van Magazine on the Spot.
Coördinatie en eindredactie: Eric Went
Verslaglegging: Karlijn Broekhuizen, Marijn Kramp, Saskia Ridder
Fotografie: Edwin Weers
Vormgeving en techniek: Loek Weijts, John Stelck
