Bewoners van de wijk Waardeiland en ondernemers van het aangrenzende industrieterrein De Waard hebben in de toekomst echt iets te kiezen. Zo kunnen zij naar alle waarschijnlijkheid aansluiten op het uit te breiden stadswarmtenet met restwarmte vanuit het havengebied van Rotterdam. Maar er is ook een betrokken en kundig bewonersinitiatief opgestart dat innovatieve, lokale en duurzame alternatieven voor aardgas onderzoekt.
Op donderdagavond 16 september zijn er zo’n twintig belangstellenden naar de kantine van Stedelijk Beheer aan de Admiraal Banckertweg gekomen. Betrokken bewoners die goed op de hoogte zijn van de energietransitie en zelf al het nodige aan hun woningen hebben aangepast. Veel huizen hebben kunststof kozijnen, dubbel glas, vloer- en spouwmuurisolatie en zonnepanelen. Toch leven er veel vragen over de transitie om van het aardgas af te gaan. Wat als ik nu mijn cv-ketel moet vervangen? Kunnen onze oudere huizen aangesloten worden op lage- of middentemperatuur-warmte en hoe zeker is het dat de leiding met de restwarmte vanuit de Rotterdamse haven er komt?
Ansar Ahmadali en Youri Haasbroek van de gemeente Leiden schetsen drie mogelijke scenario’s voor deze wijk. De meest grootschalige en collectieve oplossing is aansluiten op het uit te breiden warmtenet. Focus ligt hier op midden- (65-70 ºC) en hogetemperatuur-warmte (90 ºC), mits de woningen goed geïsoleerd zijn. Immers: hoe beter geïsoleerd, hoe lager de temperatuur kan zijn. De meeste woningen hier zijn al geschikt voor middentemperatuur-warmte en kunnen dus aansluiten op de nieuwe leiding die warmte krijgt vanuit Rotterdam, die in eerste instantie hoge- maar op termijn middentemperatuur moet gaan leveren.
Een andere optie is dat een deel van de woningen wordt gevoed door middentemperatuur-warmte en dat nieuwere woningen vanaf 1990 gebruik kunnen maken van lagetemperatuur-warmte (30-60 ºC). Dan kijk je naar meer individuele oplossingen, zoals bijvoorbeeld een (hybride) warmtepomp. En dan is er nog de laatste mogelijkheid die lokale, duurzame alternatieven onderzoekt. Denk aan een combinatie van aquathermie, windenergie en elektra.
Die laatste optie wordt onderzocht door het bewonersinitiatief Energietransitie Waardeiland/De Waard, onder de bezielende leiding van bewoner Eileen Focke-Bakker. Hoger doel van het initiatief is om een duurzame aarde aan haar kinderen en kleinkinderen door te geven. Om de CO2-uitstoot te beperken gaat het collectief uit van een mixed energy-aanpak. Wat houdt dat in? Warmteopwekking uit oppervlaktewater en restwarmte, oog voor de omringende waterkwaliteit, duurzame energie uit wind en zon en gebruik maken van de nieuwste technieken.
Niet alleen wil het bewonersinitiatief duurzaam zijn op warmtegebied, maar ook op stroomgebied. Mede daarom trekt zij op met de ondernemers van industriegebied De Waard. Het industriegebied heeft bijvoorbeeld ook veel ruimte om een collectieve warmte-installatie neer te zetten. En uit de zonnepanelen op de platte daken kan groene stroom worden opgewekt. Focke-Bakker: “Die koppeling tussen warmte en stroom is bewerkelijk. Om te onderzoeken welke oplossingen nu het meest duurzaam en goedkoopst zijn gaan we subsidie aanvragen voor een grote haalbaarheidsstudie.”
Na deze inspirerende input gaan de bewoners in twee groepen uiteen. Hoe kijken zij naar aansluiting op het collectieve warmtenet? Of gaat hun voorkeur uit naar de mixed energy-benadering? Welke kansen zien de initiatiefnemers en de gemeente nog over het hoofd en welke zorgen leven er? Vier belangrijke aandachtspunten die de bewoners de gemeente en het bewonersinitiatief wil meegeven:
Duurzame oplossing waardevol
De mixed energy-aanpak wordt als waardevol en kansrijk gezien. Kanttekening daarbij is dat de uitkomsten van de studie moeten worden afgewacht en dat bewoners daarover graag worden geïnformeerd.
Onzeker tijdpad
Het is voor de meeste aanwezigen nieuwe informatie dat er in de wijk waarschijnlijk toch gebruik gemaakt kan worden van de restwarmte vanuit de Rotterdamse haven. Het contract dat Vattenfall heeft met Uniper voor het huidige stadswarmtenet in Leiden loopt in 2026 af. Het is waarschijnlijk dat Vattenfall de warmte uit een andere bron (Rotterdam) gaat halen om het bestaande net te blijven voeden. Het precieze tijdspad is echter onzeker. Advies van bewoners is om toch – al is het maar een grof – een tijdspad te schetsen.
Toekomst van het industrieterrein
Volgens de Bedrijventerreinenstrategie van de gemeente blijft het bedrijventerrein De Waard in elk geval tot 2030 op deze locatie. Maar verschillende partijen verwachten dat er op lange termijn woningen gebouwd zullen worden. Vraag is of de gemeente de wijk hierover op de hoogte kan houden. Daarbij wordt ook de opmerking gemaakt, dat je als wijk eigenlijk op zoek bent naar 100% zekerheid voor dit concept. Dat kan nooit gegeven worden.
Communicatie en informatie
Communicatie is een heel belangrijk punt voor de komende jaren. Bewoners moeten vertrouwen hebben in de collectieve oplossingen. Daarvoor is draagvlak essentieel. Advies: betrek en informeer elkaar via het bulletin van het Bewonerscollectief, social media en de websites van de buurtvereniging en GaGoed. Informatie moet up to date zijn.
Het wijkgesprek wordt afgesloten met complimenten aan de bewoners. Dit is een wijk waar al heel veel is geïnvesteerd in de duurzaamheid van woningen, waar een aantal betrokken bewoners en ondernemers zelfstandig een plan heeft ontwikkeld en dat in samenspraak en nauw contact met de gemeente verder onderzoekt. Haasbroek: “Dit stimuleren we ten zeerste, we zijn erg blij met dit initiatief en het werk dat de bewoners en ondernemers daarin stoppen.”
“Onze wijk ligt naast industrieterrein De Waard, en beide liggen aan het Rijn- en Schiekanaal. Het zou een gemiste kans zijn om niet samen te kijken naar oplossingen om van het aardgas af te gaan. Daarom gaan we een gezamenlijke subsidieaanvraag doen bij de provincie Zuid-Holland voor een grote haalbaarheidsstudie voor de gewenste aanpak. Daarvoor hebben we vier scenario’s uitgedacht, waarbij één de meest collectieve en vier de meest individuele oplossing (‘ieder huis en onderneming een eigen warmtepomp’) is. Ons ideale scenario is de collectieve aanpak die we de mixed energy-benadering noemen. We maken hierbij gebruik van verschillende duurzame bronnen direct uit de omgeving. Denk aan het gebruik van het oppervlaktewater van het Rijn-Schiekanaal dat thermisch verwarmd wordt. Om de energiebronnen op elkaar aan te laten sluiten is groene stroom nodig; dat willen we graag halen uit zonnepanelen op de platte daken van het industriegebied en wellicht andere duurzame bronnen. Ons ideale scenario is de meest duurzame oplossing, of het ook de goedkoopste is moet blijken uit het haalbaarheidsonderzoek.”
“Als ondernemers hebben we de zekerheid dat we tot 2030 hier mogen blijven. Wat er daarna met het industriegebied gebeurt, is hoogst onzeker. Dat hangt als een zwaard van Damocles boven ons hoofd. Veel ondernemers vragen zich af of het wel zinvol is om grote investeringen te doen. Toch zijn sommige bedrijven best bereid om hun pand nu al goed te isoleren en zonnepanelen op de daken te plaatsen. We zijn daarnaast door het bewonersinitiatief van het Waardeiland benaderd om mee te denken over mogelijke scenario’s voor dit gebied. Ik zie wel mogelijkheden. Overdag zijn bewoners vaak weg en heeft het industriegebied vooral warmte nodig en ’s avonds en in het weekend is dat andersom. En onze platte daken lenen zich natuurlijk uitstekend voor zonnepanelen en het opwekken van groene stroom. Het zou zonde zijn om niet samen op te trekken. We zijn nu gezamenlijk in afwachting van de uitkomsten van een eerste haalbaarheidsonderzoek, daarna zijn gedetailleerdere onderzoeken nodig. De (financiële) consequenties van onze ideeën moeten eerst duidelijk zijn.”
Dit digitale magazine is ontwikkeld in opdracht van de gemeente Leiden. Het bevat verslagen van de wijkgesprekken ter voorbereiding op de Transitievisie Warmte. Deze verslagen zijn samengesteld door een mediateam van Magazine on the Spot.
Coördinatie en eindredactie: Eric Went
Verslaglegging: Karlijn Broekhuizen, Marijn Kramp, Saskia Ridder
Fotografie: Edwin Weers
Vormgeving en techniek: Loek Weijts, John Stelck
