Leestijd: 4 minuten

Foto: Frank Ruiters

De samenleving wordt beheerst door kortetermijndenken. Dat benauwde schrijfster, theatermaker en journalist Marjolijn van Heemstra in de zomer van 2019. Hoe kun je daaraan ontsnappen? De zoektocht naar het antwoord schreef ze op in haar boek In lichtjaren heeft niemand haast. Geïnspireerd door de verhalen van astronauten die de Aarde vanuit de ruimte bekijken, nam ze afstand tot onze planeet. Het uitzoomen gaf ruimte aan andere perspectieven en aan langetermijndenken. Het had ook een onverwachte bijwerking: ze kreeg meer oog voor het kleine.

Het kosmologisch bewustzijn heeft nog een bijwerking: door de aarde te beschouwen in relatie tot de andere planeten in ons zonnestelsel ben ik gaan beseffen hoe gematigd en zachtaardig ze is. Vanaf de aarde bezien is alles buiten onze dampkring extreem: de afstanden, de landschappen, de temperaturen. Maar deze planeet past ons als een handschoen.
Die gedachte maakt dat ik me op steeds meer plekken thuis voel. En gek genoeg vooral meer thuis in mijn buurt. Alsof ik dankzij mijn aandacht op het allergrootste beter kan omgaan met het allerkleinste. Het relativeren helpt me stap voor stap te relateren.

Wat benauwde jou met name?

Marjolein: “We staan met zijn allen voortdurend in een actiestand. Dan moet je snel reageren en keuzes maken. Dat verkleint je blik. Uitzoomen, tijd nemen en vertragen helpen je aanwezig te zijn daar waar je bent. Dan kun je veel beter relativeren. Niet in de zin van ‘kapot relativeren’, maar relaties leggen met andere kwesties en de heelheid van alles zien. Je ziet hoe diep zaken met elkaar zijn verbonden. Zoals: klimaatverandering heeft óók met sociale ongelijkheid te maken.”

Levert dat inderdaad een ander perspectief op?

“Je denkt niet meer in tegenstellingen, maar in gelijktijdigheid. Je gaat minder binair denken. Hoewel binair denken óók goed is, het is én-én. Non-binair denken zit al in ons, maar nu overheerst het masculiene denken, waarbij het om conflict en winnen draait. We hebben ook een feminiene kant, die dingen naast elkaar kan zien. Je krijgt een deep altruism: je kunt over duizenden jaren denken.”

Tegelijk richt je je op het kleine, je directe omgeving.

“Je ziet veel bewoners in onze gegentrificeerde buurt bezig zijn met bijvoorbeeld duurzaamheid, zoals plastic verzamelen, groen beschermen. Ze zijn bezig met de bomen, maar niet met de buren. Het gaat om meer dan ecologie, het gaat om een levenshouding. Op zich is een bubble niet erg, maar wees je bewust dat waarover je je druk maakt, geframed is. Het klimaat wordt als progressief gezien, maar is net zo goed conservatief, namelijk gericht op behoud. Je hebt tijd en ruimte nodig om los van frames te kunnen denken.”

In lichtjaren heeft niemand haast; een zoektocht naar meer ruimte in je leven van Marjolijn van Heemstra verschijnt 25 mei en is nu te reserveren als paperback, e-book en audioboek:

corr.es/lichtjaren