De kloof tussen arm en rijk, tussen macht en onmacht, groeit snel. En die kloof heeft grote impact op de kansen die kinderen en jongeren hebben, afhankelijk van de regio waar ze geboren en getogen worden. Welke ideeën zijn er nodig om daar iets aan te doen en netwerken, verbindingen tussen mensen, regio's, steden en dorpen weer tot stand te brengen? En wat is daarin de rol van het onderwijs en van (professionele) opvoeders?

"Talent, kennis en kapitaal clustert zich op een paar plekken binnen een land en zelfs binnen een stad. Heb je het geluk dat jij in zo'n buurt woont, dan kom je in contact met betere sociaal-economische netwerken en heb je meer ontwikkelingskansen. Die tegenstellingen zijn enorm groot geworden. Woon je in de Randstad, dan lijkt New York dichterbij dan Emmen. Woon je in Emmen, dan doet dat pijn."

Lees hier het verslag van de dialoogsessie met Floor Milikowski en Kees Vuyk. Vanwege de AVG is het niet mogelijk videobeelden van deze sessie in dit magazine op te nemen.

'Waarom halen we kinderen intellectueel zo vroeg uit elkaar?'

We hebben een samenleving gecreëerd van 'winners' en 'losers', stelt filosoof en psycholoog Kees Vuyk. Volgens Floor Milikowski, journalist en sociaal-geograaf, komen die verschillende 'werelden' fysiek steeds verder uit elkaar te liggen. Hoe bieden we de groeiende sociale ongelijkheid het hoofd?

Volgens Vuyk hebben we in de vorige eeuw bedacht dat je via onderwijs je afkomst kunt ontstijgen. "Die zogenaamde onderwijsemancipatiemachine werkte lange tijd, en veel mensen hebben hiervan geprofiteerd." Maar de filosoof geeft ook gelijk de keerzijde aan: "Als je er niet in slaagt om een zo hoog mogelijk diploma te halen en daarmee aan de bovenkant van de samenleving te komen, ben je een 'loser'. Die gedachte, dat het je eigen schuld is als dat niet lukt, is echt een fout in onze samenleving. De vraag moet zijn: hoe bied je mensen die cognitief minder sterk zijn óók een interessante plek in de maatschappij?"

Eigen netwerken

Die maatschappelijk tweedeling wordt volgens Floor Milikowski versterkt doordat mensen in steeds meer gescheiden werelden leven. "Dat zie je tussen stad en platteland: hoogopgeleiden trekken naar de steden en op het platteland woont een lager opgeleid en vaak conservatiever deel van de bevolking."

'Netwerken hebben verschillen nodig'

Maar ook in de stad zélf leven mensen gescheiden: hoogopgeleiden wonen in betere buurten en mensen met een lagere opleiding --- vaak mensen met een migratieachtergrond --- aan de randen van de stad. Terwijl zij wel de capaciteiten hebben om zich verder te ontwikkelen."

Waardering voor het handwerk

Het probleem is helder. Wat te doen? Milikowski: "Er is in de afgelopen jaren een obsessie ontstaan voor economische kenniscentra. Iedere stad in Nederland, groot of klein, wilde ineens een economisch kenniscentrum zijn. Maar we moeten juist de verschillende vormen van economie waarderen. Naast de kennis- óók de maakindustrie. We hebben die praktijkmensen echt nodig." Vuyk omarmt die gedachte: "Er moet veel meer waardering zijn voor het echte handwerk. Het idee dat je meer waard bent met een hoog diploma moet op de schop. Daar staat tegenover dat je mensen met een lager diploma dus ook een goed salaris moet geven."

Blinde vlekken

Een veelgehoorde kreet is dat we buiten onze bubbel moeten treden. Hoe zien zij dat? Vuyk: "Misschien een platgetreden slogan, maar er zit een kern van waarheid in. Netwerken hebben verschillen nodig: verschillende talenten, wereldvisies. Anders zie je niet wat voor domme dingen je zelf doet." Milikowski onderschrijft die gedachte: "Kennismaken met verschillende milieus is veel minder vanzelfsprekend dan vroeger. Maar als je die niet tegenkomt, kun je je daar ook niet toe verhouden, niet aan optrekken. Terwijl het voor kinderen zo waardevol is om kennis te maken met werelden die ze niet meekrijgen vanuit huis."

'We moeten mensen in de wijken erbij betrekken.'

Dat moet zich ook vertalen in het onderwijs, vndt Vuyk: "Waarom halen we kinderen intellectueel zo vroeg uit elkaar? Het is veel zinvoller om samen te leven, en van elkaar te leren tot je 16e."

Meer geld

Regionale economieën weer tot bloei laten komen: dat is een andere manier om de kloof te verkleinen, denkt Milikowski. "Die hebben we de afgelopen decennia laten versloffen. Mensen groeien nu op in een omgeving waarin nauwelijks mogelijkheden zijn om zich te ontplooien. We moeten zorgen voor betere voorzieningen en meer werkgelegenheid. Zodat de kinderen weten: het heeft zin als ik mijn school afmaak, want er is werk." Daarom is het belangrijk de kracht van de regio te benutten. Juist buiten de grote steden is veel ruimte voor innovatie, de circulaire economie biedt volop kansen. "En er moet gewoon extra geld naar die gemeenten, zodat er meer geld is voor kunst en cultuur, schooltuinen of sport."

Meeprofiteren

En wat moet er in de steden gebeuren? Millikowski: "We zien dat er veel aandacht is voor gentrificatie, het opwaarderen van een stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied. Maar wie heeft er baat bij? Je moet ervoor zorgen dat bestaande bevolkingsgroepen meeprofiteren van het geld en de kennis die hoogopgeleiden meebrengen." Vuyk vult aan: "Het probleem is ook dat de hoogopgeleiden de beslissingen nemen. We moeten de mensen in de wijken erbij betrekken. Zodat er niet over, maar mét hen beslist wordt."

Meer weten?

Bekijk deze bijdragen uit het ochtendprogramma van 'Raising the Future'. Let op: links openen in een nieuw venster.