Hoe kunnen we in ons denken over opvoeding en onderwijs de lange termijn op de korte veroveren? In een wereld die zo sterk gefocust is op die korte termijn? Hoe voorkomen we dat die toekomst steeds het onderspit delft? Hoe kunnen we de volgende generatie leren hun denken uit te breiden en verantwoordelijkheid te nemen voor hun omgeving? En hoe kan verbeeldingskracht ons daarbij helpen?
Daan Roovers, filosoof en Denker Des Vaderlands
Lees hier het verslag van de dialoogsessie met Daan Roovers en Roman Krznaric. Vanwege de AVG is het niet mogelijk videobeelden van deze sessie in dit magazine op te nemen.
Langetermijndenken in een wereld waar vooral oog is voor de korte termijn: dat valt niet mee, weet filosoof Daan Roovers. Maar we moeten het wel leren, willen wij deze planeet goed achterlaten. Schrijver en filosoof Roman Krznaric zegt daar verstandige dingen over in zijn boek The Good Ancestor, vindt zij. "Je voelt de noodzaak als je naar hem luistert." Tijdens het congres 'Raising the Future' gingen zij daar samen over in gesprek.
Vanuit zijn werkkamer in Oxford vertelt Krznaric dat de ontdekker van het poliovaccin, Jonas Salk, hem inspireerde tot zijn boek. "Salk noemde het, ergens in de jaren zeventig, 'dé grote vraag': zijn wij goede voorouders? Hoe worden wij herinnerd?" Het drong tot Krznaric door dat we op een veel grotere schaal moeten denken, in een veel grotere tijdspanne. "We moeten onze tijdhorizon fors vergroten. De komende twee eeuwen alleen al komen er tientallen miljarden mensen na ons. Dat gegeven kan ik niet meer loslaten."
Rond dezelfde tijd volgde hij een workshop, met als doel verbinding te maken met toekomstige generaties. "Ons werd gevraagd de ogen te sluiten en te denken aan een dierbaar jong iemand. En hoe het leven van die persoon over veertig jaar zou zijn én over negentig jaar. Ik zag mijn dochter met haar kinderen, kleinkinderen en als een oude vrouw. Toen moesten we uit het raam kijken naar haar wereld. Hoe stond die ervoor? En terwijl we die wereld in ons opnamen switchte het perspectief moesten we bedenken hoe mijn 90-jarige dochter daar in haar stoel op mij zou terugkijken. Wat hebben wij haar nagelaten? Wat hebben wij voor haar gedaan en ook niet gedaan?" Met dat inzicht was Krznarics boek geboren.
Het is een boek waarin hij langetermijndenken vergelijkt met een eikel en het kortetermijndenken met een marshmallow. Hij beschrijft het mechanisme dat we eigenlijk veel meer zin hebben in die marshmallow, maar dat iedereen ook die eikel in zich heeft, die uiteindelijk een prachtige eik wordt. "Anders had Nederland niet al die dijken en polders gehad." "Of neem Daan", vervolgt Krznaric. "Zij is filosoof. Zij voert levendige conversaties met Plato, Aristoteles, mensen die 2000 jaar geleden leefden. Wij, mensen, wij zijn daartoe in staat. We moeten ons erin trainen."
En ja, andere culturen dan de westerse hyper individualistische samenleving zijn daar beter in. Het heden, de toekomst en het verleden is bij de Indianen, Aboriginals, Maori's en Afrikaanse culturen meer verbonden. Krznaric: "Maori's voelen de levenden, de doden en de ongeborenen echt om zich heen. En een Eritrese vertelde me dat haar grootmoeder haar altijd troostte door te vertellen dat ze onderdeel was van een lange lijn: 'Kijk naar degene links van je en bedank hen dat je hier bent en kijk rechts en zie wat er uit jou voortkomt'."
Natuurlijk, geeft Krznaric toe is langetermijndenken voor sommigen een luxe. Zij hebben in het hier en nu dermate grote problemen waar ze niet overheen kunnen kijken. "Maar kijk eens naar de 220 miljoen vluchtelingen. Zij vluchten om hun kinderen en kleinkinderen een betere toekomst te geven. Dat is best langetermijndenken. En zij zijn niet de gefortuneerden." Of neem het feit dat de oorspronkelijke bewoners van Amerika en Australië daar beter in waren dan de huidige bewoners. Ook dat geeft aan dat het niet iets is wat toebehoort aan de rijkeren. "Langetermijndenken komt niet voort uit privileges, maar uit een ecologische benadering. Het gaat er juist meer om hoeveel wij, bevoorrechte mensen, willen opgeven."
Deze crisis, besluit Roovers, gaat niet over alleen over de duur van de lockdown. "Het gaat over veel meer, over een veel langere tijd. Romans concept van de time-rebel is heel krachtig. We moeten allemaal time-rebels worden."
De belangrijkste eigenschap voor langetermijndenken, voor time-rebels, is empathie, denkt Krznaric. "Uit empathie komt begrip voor elkaar, gemeenschapszin en verantwoordelijkheidsgevoel voort, allemaal belangrijk om voorbij je eigen belang, je eigen tijd te kunnen zien." Roovers voegt daar nog drie andere eigenschappen aan toe. "Geduld hebben om jouw behoeftebevrediging uit te stellen. Het vermogen om hoofd- en bijzaken te scheiden, zodat je datgene doet wat waarde aan jouw leven toevoegt. En ten slotte: nieuwsgierig zijn naar de wereld én naar andere mensen."
Geef je kinderen inspraak in de stem die je uitbrengt bij de verkiezingen. Laat hen desnoods bepalen wat je moet stemmen.
Doe als de Japanse gemeenschap Yahaba doet. Hun besluitvorming komt tot stand door de achterban in twee groepen op te delen. Een groep vertegenwoordigt het heden. De tweede groep 2060. Het leidt tot duurzame besluiten die breed gedragen worden.
Mensen houden van rituelen, benut dat voor het langetermijndenken. Krznaric picknickt met zijn kinderen op de takken van een eeuwenoude boom. Daar bespreken ze wat de boom allemaal heeft meegemaakt en nog gaat meemaken.
Voer tijdens het eten gesprekken over onderwerpen als 'hoe voel en denk je over tijd', 'wat zijn je grootste verlangens voor de toekomst' en 'hoe kun je een goede voorouder zijn'. Krznaric: "Mijn kinderen vinden mij soms best irritant dat ik al dat soort experimenten met hen doe. Maar ach, dat doen ze ook met mij."
Ben ik een goede voorouder? Stel die vraag als je boodschappen doet in de supermarkt en groente koopt die een paar duizend kilometer verderop geteeld zijn. Als je je vakantie boekt. Je kleding koopt...
‘Raising the Future’ is een initiatief van KINDwijzer, een landelijk netwerk van toonaangevende maatschappelijke kinderopvangorganisaties. Dit magazine is - in nauwe samenwerking met KINDwijzer en Bureau &MAES - samengesteld door het volgende mediateam van Magazine on the Spot:
Redactiecoördinator: Eric Went
Teksten en videoproducties: Karlijn Broekhuizen, Marijn Kramp, René Lamers, Walter van Polanen, Saskia Ridder
Techniek en vormgeving: Loek Weijts
Met dank aan: Petra Janssen en Ruth de Waal (KINDwijzer), Jorn Matena en Maike van Warmerdam (Bureau &MAES) en Eli Vlessing (Bourne-design).