Veel oudere en niet al te goed geïsoleerde woningen met daarnaast ook een aantal zeer duurzame blokken: dat is grofweg de uitgangssituatie in Leiden-Noord. Het is, horen de bezoekers van het wijkgesprek, niet het eenvoudigste stadsdeel om van het gas af te krijgen.
Maar, vertelt Boudewijn Kopp van de gemeente Leiden, juist die duurzame blokken, zoals Nieuw Leyden en de nieuwbouw rond het Kooiplein en aan de Willem de Zwijgerlaan, bieden ook aanknopingspunten voor de transitie van oudere bebouwing. “Want naar die nieuwe stukjes Leiden is stadsverwarming aangelegd. En daar kan de rest van de wijk mogelijk op aangetakt worden.”
Tijdens het wijkgesprek praat hij in het speeltuingebouw naast de Maredijk de aanwezige wijkbewoners bij over de warmtetransitie en krijgt hij van hen te horen hoe zij er tegenaan kijken. Want wat vinden bewoners kansrijke oplossingen en wat zijn aandachtspunten die de gemeente vooral niet moet vergeten?
Kopp geeft een samenvatting van de nieuwe Transitievisie Warmte 2021 – 2026 die momenteel ter inspraak ligt en waar bewoners en andere belanghebbenden op kunnen reageren. Daarin geeft Leiden aan welke stappen er de komende vijf jaar gezet moeten worden. Een van die stappen is om wijkplannen te maken. Want elke wijk is anders en in elke wijk zijn andere kansen en bedreigingen. In die wijkplannen zijn individuele oplossingen mogelijk, maar er zullen ook altijd collectieve oplossingen worden geboden voor als Nederland in 2050 de gaskraan dichtdraait. “Die alternatieven moeten haalbaar en betaalbaar zijn”, vertelt wethouder Fleur Spijker die meeluistert.
Leiden-Noord is niet de gemakkelijkste wijk om van het gas af te halen, vertelt Kopp. De woningen en de bouwstaat zijn zeer divers. Ook is er geen aansluiting op de stadsverwarming, zoals in nieuwere wijken al het geval is. Daar komt bij dat de grond onder dit stadsdeel tot de volste delen van Leiden behoort. “Hier liggen echt heel veel belangrijke leidingen en kabels. Dat maakt dat de ruimte niet alleen boven de grond beperkt is, maar ook daaronder. Plek vinden voor nog een net is ingewikkeld.”
Maar al die leidingen bieden ook kansen. Hij wijst op een zwarte lijn die om de wijk heen kringelt naar alle nieuwe stukjes wijk. “Dit is stadsverwarming, oftewel het warmtenet. Hier kunnen we aftakkingen op maken de wijk in.”
Dat warmtenet, zo is de bedoeling van de gemeente, gaat energie vervoeren van verschillende bronnen en van verschillende aanbieders. Zodat mensen keuzevrijheid houden en er geen energiemonopolie ontstaat. Er wordt daarbij gedacht aan een mix van thermische energie uit het oppervlaktewater in de omgeving, geothermische energie vanuit de bollenstreek, groen gas uit wind- en zonne-energie, biogas, waterstofgas en restwarmte.
Die restwarmte is de laatste tijd in het nieuws. De gemeente hoopte dat via de zogenoemde warmterotonde geleverd te krijgen uit de Rotterdamse haven, maar de gemeente Rotterdam, een belangrijke investeerder, heeft zich teruggetrokken uit dat plan. Voor de gemeente is dat echter geen reden om dat plan te laten vallen, want er is overal in de industrie restwarmte. Kopp: “Wel is het een politieke afweging of je aardgas wilt vervangen met restwarmte uit vervuilende industrieën die hun duurzaamheidstaakstellingen op een andere manier realiseren. Sommige mensen vinden dat niet de goede weg naar een duurzame samenleving. Anderen zeggen dat hergebruik van heet water beter is dan het weg laten lopen in de rivieren.”
Kopps uitleg leidde tot veel vragen. Die varieerden van technische oplossingen als: kan ik niet beter, tot de waterstofeconomie er is, zelf een kleine waterstofbrander in mijn huis instaleren? En: ga aan de slag met daken vol zonneboilers in plaats van panelen. Dat levert veel meer energie op. Maar er waren ook grote zorgen over de betaalbaarheid en de positie van huurders. Want nu al kunnen mensen in de wijk de gasrekening niet betalen en dat wordt er de komende tijd, met de fors stijgende gasprijzen, alleen maar moeilijker op.
Ook wezen huurders op de rol van corporaties. Die, vinden ze, lopen achter. Bij de een mogen geen zonnepanelen op het dak, bij de ander kosten die een klein vermogen. “Is je maandbedrag nu 22 euro en biedt de corporatie zonnepanelen aan voor 60 euro per maand? Tja, dat schiet niet op.” Daar komen de zorgen over het rap groeiend aantal particuliere huurwoningen nog bij. “De hoogte van de energierekening interesseert huisjesmelkers geen biet. Die wordt door de huurders betaald. Dus hoe worden zij tot actie aangezet?”
Dat, zo beaamt Kopp, is een lastig verhaal. Er zitten geen dwangmiddelen in de wet- en regelgeving. Mogelijk verandert dat in de loop der jaren, maar nu is dat niet het geval.
Ook zijn er zorgen over de particuliere initiatieven. Warmtepompen die herrie maken en die de ruimte in de grond voor anderen verminderen. “Wie het eerst komt, wie het eerst pompt”, vat Kopp de problematiek samen. Ook dat is ingewikkeld, beaamt hij, en regelgeving kan de snelle ontwikkelingen en nieuwe inzichten niet altijd bijbenen. Daarom stimuleren de gemeente en de provincie alleen maar initiatieven die door een grotere groep gedragen worden. Een plan van een straat of van een hele buurt.
Er was uiteindelijk onvoldoende tijd om alle vragen van bewoners te beantwoorden, maar die zijn wel allemaal genoteerd. Via de mail krijgen de aanwezigen alsnog antwoord. Ook kunnen de bewoners de komende jaren vaker een uitnodiging voor een wijkgesprek ontvangen, belooftde Ansar Ahmadali die zich bezighoudt met de communicatie rondom de warmtetransitie. “We staan aan het begin van een proces dat tientallen jaren in beslag gaat nemen. Gedurende dat proces willen we vaker met u van gedachten wisselen over de mogelijkheden en onmogelijkheden in de wijk.”
“Mijn droom is dat ook in Leiden-Noord een duurzaamheidsgroep ontstaat. Door en met bewoners die de warmtetransitie mede willen vormgeven. In andere wijken bestaat zoiets al. Leiden-Noord bestaat uit veel verschillende buurten. Met veel corporatiewoningen, particuliere woningen van rond 1900 en daar tussenin nieuwbouw die al op stadswarmte draait.
Er komt in de toekomst veel nieuwbouw bij. Daar moeten bewoners uit omliggende wijken waar mogelijk van kunnen profiteren. Bijvoorbeeld door aan te haken bij gasvrije oplossingen van de nieuwbouwprojecten. Een ander belangrijk punt is betaalbaarheid. Ik kom regelmatig bij mensen die de verwarming niet aan hebben staan omdat ze de rekening anders niet kunnen betalen. Dan valt er weinig te besparen.
Stadsverwarming dat gemakkelijk een tientje duurder kan worden, kan echt voor problemen gaan zorgen. Ook het groen in de wijk is erg belangrijk. Er zijn hier veel mensen bezig met tegels wippen en regentonnen. Het groen mag niet ten koste gaan van de energiemaatregelen.”
Dit digitale magazine is ontwikkeld in opdracht van de gemeente Leiden. Het bevat verslagen van de wijkgesprekken ter voorbereiding op de Transitievisie Warmte. Deze verslagen zijn samengesteld door een mediateam van Magazine on the Spot.
Coördinatie en eindredactie: Eric Went
Verslaglegging: Karlijn Broekhuizen, Marijn Kramp, Saskia Ridder
Fotografie: Edwin Weers
Vormgeving en techniek: Loek Weijts, John Stelck
